Ăn chay được xem là đúng phương
pháp khi chúng cung cấp cho cơ thể chúng ta đủ các
chất dưỡng sinh cần yếu và tạo ra một số năng lượng cần
thiết vừa đủ cho cơ thể để hoạt động và tăng trưởng và
cũng không qúa ít để bị suy nhược. Nói một cách khác là quân bình năng
lượng calories giữa cung và cầu của cơ thể.
Dù ăn chay theo loại nào thì
dưới góc độ dinh dưỡng cũng phải hội đủ ba nguyên tắc cơ bản:
Thứ nhất: Ăn đa dạng nhiều loại thực
phẩm. Trong khẩu phần ăn hàng ngày, nếu thiếu một thành phần nào đó lâu
dài đều dễ gây bệnh, như thiếu các loại vitamin A, B2, C, D, E và
chất xơ có thể dẫn đến ung thư ruột và dạ dày. Nên nhớ là không có bất kỳ
một loại thực phẩm đơn độc nào bao hàm đầy đủ các chất dinh
dưỡng mà cơ thể cần đến, chẳng hạn như cam cho nhiều sinh tố C nhưng lại không
có sinh tố B12.
Thứ
hai: Ăn các loại thực
phẩm càng ít chế biến hoặc chưa chế biến càng có lợi về dinh dưỡng. Cứu qua một
lần chế biến thì chất dinh dưỡng của thực phẩm bị giảm đi do quá trình chuyển
hóa. Ví dụ gạo nếu chúng ta chế biến trắng quá làm mất đi rất nhiều chất dinh
dưỡng nằm ngoài vỏ hạt gạo
Thứ
ba: Ăn chừng mực,, tức không ăn quá nhiều hoặc quá
ít một loại thực phẩm, không ăn quá no hoặc để mình quá đói, tránh ăn nhanh
nuốt vội.
Các bạn thân mến
Trên đây là ba nguyên tắc cơ bản trong
việc ăn chay để tạo sự cân đối và bảo đảm nguồn dinh dưỡng
cho cơ thể và cho một sức khỏe tốt.
Một số người vẫn lầm tưởng ăn
chay sẽ thiếu dinh dưỡng, nhưng thực tế khoa học đã chứng
minhkhông phải như vậy. Việc thiếu dinh dưỡng và gây ra một số bệnh là do chúng
ta đã ăn không đúng cách và thiếu hợp lý về dinh dưỡng. Vì
thế yếu tố cân bằng dinh dưỡng là điều cần thiết. Tổ chức ăn
chay Hoa Kỳ đề nghị chúng ta nên ăn nhiều thực
phẩm loại whole grains như gạo lức, bánh mì nâu, cereals, các loại ngũ
cốc chưa biến chế, rau đậu, trái cây tươi và ăn ít những thức
ăn có chứa nhiều chất béo, chất ngọt và chất muối. Một vị bác
sĩ chuyên khoa về dinh dưỡng đề nghị một tỷ lệ hợp lý về
dinh dưỡng chay là 4/6 hay 3/7 để chúng ta dễ nhớ. Tỷ
lệ này có nghĩa là 4 phần hay 3 phần whole grains và ngũ
cốc loại ít biến chế hay chưa biến chế và 6 phần hay 7
phần rau, đậu, trái cây tươi.
Cũng có một số người ăn
chay lo ngại rằng chế độ ăn chay dù bất cứ loại nào cũng sẽ ảnh
hưởngkhông tốt đối với sức khoẻ do không đầy đủ chất đạm. Điều này hoàn
toàn không đúng vì các nhà dinh dưỡng cho biết hàm lượng chất
đạm trong chế độ ăn chay nhiều hơn nhu cầu dinh dưỡng đòi hỏi. Tuy
nhiên thức ăn có nguồn gốc thực vật tuy giầu chất đạm nhưng
có loại lại không đầy đủ acid amino thiết yếu (ngoại trừ đậu nành). Thí
dụ như lysine có trong gạo, bắp, lúa mì; threonine có trong gạo;
tryptophan có trong bắp và methionine trong các loại đậu. Vì thế
các nhà dinh dưỡng khuyến cáo người ăn chay nên sử dụng đa
dạng các loại chất đạm thực vật cho cân đối về mặt dinh
dưỡng. Thí dụ như xôi gạo lức nấu với đậu đen, đậu đỏ hay hạt sen, ăn
với muối mè, bánh mì lát nâu phết bơ đậu phụng, súp đậu lentil, đậu lima, đậu
đen hay đậu đỏ ăn với bánh mì nâu. Cơm gạo lức nấu với đậu trắng, đậu
xanh, đậu ngự hay đậu đỏ. Hỗn hợp như thế vừa ngon lại vừa bổ.
Họ khuyên chúng ta sáu điều
nên làm:
Thứ 1. Thay đổi thực phẩm thường xuyên:
Như trên chúng tôi đã trình bày, không một món ăn nào cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiếtchẳng hạn như cam cho nhiều sinh tố C nhưng lại không có sinh tố B12 và một số sinh tố khác.
Chúng ta có thể dựa vào tỷ
lệ dinh dưỡng chay như vừa nói để có một ý niệm nào đó khi chọn
mua thực phẩm. Tuy nhiên cách nấu ăn cũng lại là một vấn
đề quan trọng khác làm người ta thích ăn hay không. Người Việt
Nam chúng ta có cách nấu ăn hơi phức tạp và hơi mất
thì giờ, nên nhiều khi không thích hợp cho thế hệ thứ hai
sống tại hải ngoại. Vì thế chúng ta nên tìm cách đơn
giản hoá việc nấu ăn mà ăn vẫn ngon và vẫn có đầy đủ năng
lượng.
Thứ 2. Cần Quân bình giữa ăn uống và tập luyện thể dục
Một trong những điều cần thiết chúng ta phải làm là tạo thói quen ăn uống tốt như chúng tôi đã trình bày. Tuy nhiên việc ăn uống tốt là chuyện cần thiết, nhưng tập luyện thể dục để tiêu năng lượng dư thừalà chuyện quan trọng không kém vì nếu không, cơ thể chúng ta sẽ mập và mập dễ đưa đến một số bệnh như cao áp huyết, tai biến mạch máu não và tiểu đường. Chúng ta nên tập thể dục cho ra mồ hôi, cho tim đập nhanh hơn bình thường như chúng tôi đã trình bày. Tập khoảng 30 phút đến một giờ mỗi ngày và 5 lần mỗi tuần sẽ giúp cho cơ thể tránh được tứ độc hay là giảm đi sự nguy hại của tứ độc. Thể dụccòn làm cho xương cốt được cứng cáp, tim mạch được khoẻ mạnh, bắp thịt dẻo dai; giúp cho tinh thầnđược sảng khoái, bớt lo âu hồi hộp, bớt bị trầm cảm; tăng sự tự tin và cảm thấy khoẻ mạnh yêu đời, giúp dễ ngủ.
Thứ 3. Bớt ăn muối:
Thứ 3. Bớt ăn muối:
Sodium là loại muối dùng hàng ngày để nêm vào thức ăn, nếu dùng nhiều có thể đưa đến bệnh cao áp huyết. Thức ăn Việt Nam có nồng độ muối cao là các món kho, các món phơi khô, các loại mắm, v.v.. Thực phẩm Hoa Kỳ có chứa nhiều muối là đồ hộp, các thực phẩm biến chế ăn chơi, các lọai junk foods, khoai tây chiên... Khi nấu thức ăn trong nhà nên tránh nêm nhiều muối để ăn cho “đậm đà”.
Thứ 4. Tránh thức ăn chứa chất béo bão hoà (saturated fat) và cholesterol.
Nên hạn chế bớt chất béo thế nào cho tỷ lệ chất béo trong thức ăn chiếm khoảng 15% năng lượng hàng ngày. Chất béo cung cấp năng lượng và cũng là chất trung gian khiến sinh tố A, D, E, và K được hấp thụ qua vách ruột. Những chất béo dư thừa, nhất là cholesterol ứ đọng ở thành vách mạch máu làm mạch máu nhỏ hẹp dần, đưa đến bệnh tai biến mạch máu não. Nên dùng dầu thực vật để nấu nướng, nhất là dầu olive hay Canola. Nên giảm ăn trứng. Một cái lòng đỏ trứng cho khoảng 200mg cholesterol.
Thứ 5. Bớt ăn chất ngọt:
Đường là tiếng gọi thông thường của glucose hay carbohydrate, là một trong ba thành phần dinh dưỡng của cơ thể. Người Việt Nam cũng như các dân tộc Á Châu khác ăn nhiều đường hơn dân Tây phươngqua dạng tinh bột như cơm, bún, mì sợi hoặc bánh mì. Những thức ăn khác cho chất đường là sữa, trái cây, rau và hạt. Khoa học đã chứng minh rằng ăn nhiều đường không liên quan gì đến bệnh tiểu đường mà chỉ liên quan đến bệnh mập phì. Vì vậy chúng ta nên giảm bớt ăn ngọt, còn nếu thích ăn ngọt thì phải tăng cường vận động thể dục thể thao để tiêu hao năng lượng dư thừa. Tuy nhiên, đường, muối và cholesterol đều cần thiết cho cơ thể, không có đường thì không có năng lượng, không có muối thì không có hoạt động, không có cholesterol thì không có kích thích tố (hormone). Chúng ta nên nhớ chúng là những chất “bạn” chứ không phải “kẻ thù”, nhưng nếu chúng ta dùng nhiều quá thì bạn sẽ trở thành thù, chúng sẽ làm chúng ta bệnh!
Thứ 6. Giảm ăn Junk food:
Thứ 6. Giảm ăn Junk food:
“Junk food” là tiếng lóng để chỉ những đồ ăn có mức dinh dưỡng thấp nhưng lại có quá nhiều chất “không tốt” như đường, mỡ, và muối có hại cho cơ thể. Những món “junk food” thông thường phải kể là món khoai tây chiên (French fries), pizza, bánh kẹo, các loại chip, các loại snack food. Những món ăn này lâu lâu ăn cũng vui miệng, nhưng không nên dùng thường xuyên dễ bị mập và cao mỡ, cao máu. Các thức uống ngọt như Coca, Pepsi v..v.. được xem là Junk Food. Các món chè của dân mình có quá nhiều đường, có lẽ cũng nên xếp vào loại Junk Food.
Điều quan trọng như chúng
tôi trình bày là làm thế nào ăn chay cho đúng phương
pháp mà phần lớn là do sự điều hòa thức ăn và tập luyện thể
dục sao cho cân bằng giữa cái cung và cầu cho cơ thể, nhưng có lẽ chúng
ta cũng không nên áp dụng một cách máy móc, vì ăn
uống không chỉ là một nhu cầu sống còn, đối với quý vị tu sĩ cần
phải có một thân thể khỏe mạnh, ít bệnh tật để tu
hành. Đối với những người thường, ăn uống còn là một sự thưởng
thức trong đời sống hàng ngày, cho nên làm thế nào đểăn uống một
cách thoải mái, không quá gò bó mà vẫn cung cấp cho mình lượng
dinh dưỡng vừa đủ, đó cả là một nghệ thuật và có tính chất cá
nhân. Người ta bảo “có thực mới vực được đạo”, có ăn uốngđàng hoàng,
nhất là ăn chay phải đúng phương pháp mới khoẻ mạnh. Tuy
nhiên, ăn nhiều chất bổ béo quá thì, thưa các bạn: “cái
miệng nó hại cái thân”.







